Yozgi havo ifloslanishi

Yozgi havo ifloslanishidan ehtiyot bo’ling

Yozgi havo ifloslanishidan ehtiyot bo’ling

Ommabop e’tiqoddan farqli o’laroq, yozda havo ifloslanadi va keyingi yillarda olib borilgan ilmiy tadqiqotlar yozgi havoning ifloslanishi sog’lig’imizga ancha zararli ekanligini aniqladi.

Havoning ifloslanishi muhim ekologik muammo bo’lib, u asosan qishda esda qoladi va yozda unutiladi.

Yoz faslidagi havoning ifloslanishi qishdagidek sezilmasligi ko‘rinadigan quyoshli, musaffo va yorug‘ havo bilan bog‘liq. Biroq, toza deb hisoblangan tumanli, tutunli va yopiq havoda inson salomatligiga salbiy ta’sir ko’rsatadigan ifloslantiruvchi moddalar bo’lishi mumkin.

Yozgi havoning ifloslanishi 50 yildan ortiq tarixga ega. Bu birinchi marta 1944 yilda Los-Anjelesda kuzatilgan va shuning uchun u Los-Anjeles tipidagi havo ifloslanishi deb nomlangan.

Yozgi havo ifloslanishining asosiy manbai – og’ir transportdir. Har xil azot oksidlari, ayniqsa, ozon, quyosh nurlarining avtomobillarning chiqindi gazlaridagi neft yonish mahsulotlariga ta’sirida hosil bo’ladi. Ozon va azot oksidlari qisqacha oksidlovchilar deb ataladi. Istanbul, Izmir va Anqara kabi katta shaharlarda yozda havo qancha oksidlovchi moddalarni o’z ichiga olishi mumkinligini tushunish oson, bu erda transport og’ir va quyosh nurlari juda samarali.

Oksidlovchi moddalar, ya’ni ozon va azot oksidi nafas olish yo’llariga toksik ta’sir ko’rsatadi. Bosh og’rig’i, suvli ko’zlar, qizarish, burun burunlari va hapşırma kabi tirnash xususiyati beruvchi ta’sirlar deyarli har bir kishida kuzatiladi.

Oksidlovchilar nafas yo’llarini qoplaydigan hujayralarga ham juda zararli va zararli ta’sir ko’rsatadi.

Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, oksidlovchi deb ataladigan moddalar allergik kasalliklar, ayniqsa astma va pichan isitmasi paydo bo’lishiga juda muhim ta’sir ko’rsatadi.

Rivojlangan va sanoati rivojlangan mamlakatlarda allergik kasalliklarning tarqalishida yozgi havoning ifloslanishi katta rol o’ynaydi. Bu zarar, ayniqsa, yosh bolalarda ko’proq namoyon bo’ladi. Agar immuniteti hali etarlicha rivojlanmagan yosh bolalar va chaqaloqlar havoning ifloslanishi kuchli bo’lgan shaharlarda yashasa, kelajakda ekzema, astma va pichan isitmasi rivojlanish xavfi juda yuqori.

Oksidlovchilar nafaqat allergik kasalliklarning shakllanishiga yordam beradi, balki bu kasalliklarning qaytalanishiga ham sabab bo’ladi. Havoning ifloslanishi astma va bronxit bilan og’rigan odamlarda yo’tal, xirillash va nafas qisilishini keltirib chiqaradi.

Oksidlovchi moddalar qanday ishlaydi?
Oksidlovchilar bir necha mexanizmlar bilan ta’sir qiladi:

  • Ular allergik hodisalar uchun mas’ul bo’lgan immunoglobulin E ishlab chiqarishni oshiradi.
  • Ular nafas olish yo’llarida hujayra shikastlanishi va o’limga olib keladi, bu esa allergik yallig’lanishga olib keladi.
  • Ular nafas olayotgan havodagi allergen moddalarning ta’sirini kuchaytiradi.

prof. Dr. Ahmet Rasim Küçükusta,
Cerrahpasha tibbiyot fakulteti,
ko’krak qafasi kasalliklari kafedrasi o’qituvchisi

Visited 9 times, 1 visit(s) today

Similar Posts

Fikr bildirish

Email manzilingiz chop etilmaydi. Majburiy bandlar * bilan belgilangan