Homiladorlik davridagi muammolarga qarshi nima qilish kerak?
Istanbul Florence Nightingale kasalxonasi Ginekologiya va akusherlik mutaxassisi Dots. Dr. Faruk Abike homiladorlik davrida tez-tez uchraydigan muammolar va ularning yechimlari bilan bog’liq muhim masalalarga e’tibor qaratadi.
Homiladorlik paytida tez-tez uchraydigan muammolar va ularni hal qilish usullari:
1- Homiladorlik paytida kramplar bilan kurashish uchun nima qilish kerak
Ayniqsa, homiladorlikning 24-28 xaftaligida bolaning suyaklarini mineralizatsiya qilish uchun sezilarli miqdorda kaltsiy almashinuvi sodir bo’ladi. Shu sababli, bu haftalarda oyoq va qo’llarda og’riqli kramplar bo’lishi mumkin.
Homiladorlik paytida kramplar uchun nima yaxshi : kramplar paytida massaj foydali bo’ladi. Homiladorlikning boshidanoq kaltsiyga boy sut va sut mahsulotlarini (ayniqsa, qatiq, pishloq, sariyog ‘, kefir) ko’p iste’mol qilish muhimdir.
Homiladorlikning 20-haftasidan keyin yogurt iste’molini ko’paytirish kramp paydo bo’lishining oldini oladi. Agar sut va sut mahsulotlarini iste’mol qilganingizga qaramay, kramplaringiz bo’lsa, kaltsiy yoki magniydan foydalanish kramplarning oldini olishda samarali bo’lishi mumkin.
Homiladorlik davrida o’rta barmoqlarda uyqusizlik va og’riq bo’lishi mumkin. Qo’lni massaj qilish va bilakni dam olish odatda foydali bo’lsa-da, homiladorlikdan keyin davolanishni talab qilmasdan yaxshilanadi.
2- Homiladorlik paytida ko’ngil aynishiga qarshi nima qilish kerak?
Homiladorlikning dastlabki 3 oyida ortib borayotgan gormonlar ta’siri tufayli, ayniqsa, ertalab ko’ngil aynishi va qayt qilish mumkin. Umuman olganda, homiladorlikning 12-haftasidan boshlab, ko’ngil aynishi va qayt qilish tez kamayadi va 16-haftada ko’ngil aynish muammosi yo’q.
Ayniqsa, dastlabki 3 oyda yog’siz, hidsiz, ziravorlarsiz, qattiq oziq-ovqatlarni iste’mol qilish ko’ngil aynishini kamaytirishda samarali bo’ladi. Uni tez-tez va oz miqdorda oziqlantirish kerak.
Ko’ngil aynishi paytida o’zingizni qusishga majburlamang, chunki qusish yordam bermaydi. Ko’ngil aynish vaqtida sho’r qattiq ovqatlar (oq qovurilgan no’xat, ziravorsiz chiplar, sho’r kartoshka, oq pishloqli sendvichlar) iste’mol qilinishi kerak va ochiq joydan chuqur nafas olish tinchlantiruvchi bo’lishi mumkin.
Agar ko’ngil aynishi va qayt qilish barcha ehtiyot choralariga qaramay davom etsa, shifokor nazorati ostida ba’zi dori-darmonlarni qo’llash bu jarayonni engishga yordam beradi.
3- Homiladorlik qandli diabet uchun nima qilish kerak?
20 haftadan so’ng ortib borayotgan gormonlar ta’siri tufayli homiladorlik davrida qon shakar bilan bog’liq muammolar bo’lishi mumkin. Homiladorlik paytida ortiqcha vazn ortishi va ortiqcha vazn bilan boshlanadigan xavfni oshiradi. Buni aniqlash uchun barcha homilador ayollar homiladorlikning 24 va 28 xaftalari orasida shakarni yuklash testini o’tkazishlari kerak.
Avvalo, qondagi qand miqdori tegishli parhez dasturi bilan tartibga solinadi.Agar parhez bilan qon shakarini etarli darajada tartibga solishga erishib bo’lmasa, insulinni boshlash kerak bo’lishi mumkin. Homiladorlikdan keyin qon shakar odatda normal darajaga qaytadi.
4- Homiladorlik davridagi gipertonik kasalliklar
Homiladorlikning dastlabki 3 oyida qon bosimi pastroq darajada bo’ladi, chunki qon tomirlari gormonlar ta’sirida kengayadi.
Ammo 24-28. Qon bosimi haftadan haftagacha oshadi. Homiladorlikning toksikozi yuqori qon bosimi va siydikda protein chiqarilishining ko’payishi bilan rivojlanishi mumkin. Bu ona va chaqaloqqa tahdid soladigan muhim holat, yaqindan kuzatish juda muhimdir.
5- Homiladorlik davrida reflyuks, gastrit va qabziyatga qarshi nima qilish kerak?
Homiladorlik davrida oshqozon va ichak harakati sekinlashadi va oshqozon va qizilo’ngach o’rtasidagi qopqoqning bo’shashishi tufayli reflyuksiyaga moyillik kuchayadi.
Qayta oqimning oldini olish uchun ovqatdan so’ng darhol yotgan holatga tushmaslik kerak, yotgan holda baland yostiqdan foydalanish kerak. Homiladorlik davrida oshqozon kislotasining pasayishi tufayli gastrit shikoyatlari kamayadi.
Ichak harakatining sekinlashishi tufayli homiladorlik davrida ich qotishi kuchayishi mumkin. Homiladorlik paytida ishlatiladigan temir va vitamin preparatlari ich qotishi muammosini kuchaytirishi mumkin.
Qabziyatni oldini olish uchun ko’p suyuqlik ichish, pulpa va tolali ovqatlarni iste’mol qilish, mevalarni iste’mol qilish va kuniga bir necha quritilgan o’rik bu muammoning oldini olishga yordam beradi.
6- Homiladorlik paytida skrining testlarini o’tkazish kerakmi?
Homiladorlik tashxisi qo’yilganda, ona va chaqaloq uchun xavflarni aniqlash; Qalqonsimon bez funktsiyasi testlari, qon miqdori, siydik tahlillari, gepatit, temir-vitamin B12 darajasi va chaqaloqdagi anomaliyalarga olib kelishi mumkin bo’lgan infektsiyalar uchun skrining o’tkazilishi kerak.
- Daun sindromi skrining testi bo’lgan dual test homiladorlikning 11 va 14 xaftalari orasida o’tkazilishi va chaqaloqning ense qalinligi va burun suyagi tekshiruvi o’tkazilishi kerak.
- 16-18. Keyingi haftalarda Daun sindromi skrining testi bo’lgan to’rt martalik test o’tkazilishi kerak.
- 18-22. Haftalar orasida ikkinchi darajali batafsil ultratovush tekshiruvi o’tkazilishi kerak.
- 24-28. Homiladorlik haftalari orasida barcha homilador ayollarga shakarni yuklash testi qo’llanilishi kerak.
7- Homiladorlik paytida mashq qilsam bo’ladimi?
Homiladorlikning dastlabki 3 oyidan so’ng, agar tibbiy xavf bo’lmasa, homilador ayollarni jismoniy mashqlar qilishga undash kerak. Aerobik mashqlar va kardiyo mashqlari tavsiya etiladi. Yurish, suzish, homiladorlik uchun maxsus yoga yoki pilatesni haftada 2-3 kun 45-60 daqiqa davomida bajarish mumkin.
Og’irlikni nazorat qilish va qulay homiladorlik uchun mashqlar tug’ilishdan bir necha hafta oldin davom ettirilishi kerak.
8- Homiladorlik paytida qon ketsa nima qilish kerak?
Homiladorlik paytida vaginal qon ketish hech qachon normal deb hisoblanmasligi kerak. Ayniqsa, homiladorlikning birinchi kunlarida embrionni implantatsiya qilish paytida dog’ga o’xshash qon ketish hech qanday muammo tug’dirmaydi, ammo qon ketish holatida uni ultratovush tekshiruvi bilan tekshirish kerak.
Homiladorlikning so’nggi 3 oyida platsentadan qon ketishi juda muhim va ona va bolaning hayotini xavf ostiga qo’yishi mumkin.
9- Homiladorlik paytida jinsiy aloqa qilish to’g’rimi?
Tibbiyot tomonidan taqiqlanmagan bo’lsa, oxirgi 3 haftagacha jinsiy aloqa qilishning zarari yo’q.
10- Homiladorlik paytida qorin bo’shlig’idagi strech belgilaridan xalos bo’lishim mumkinmi?
Homiladorlik o’sib ulg’ayganida, terining kuchlanishining kuchayishi natijasida qorin, oyoq va ko’kraklarda strech belgilari paydo bo’lishi mumkin. Stretch belgilarining shakllanishiga yo’l qo’ymaslik uchun homiladorlik paytida kilogramm ortishiga e’tibor berish, S vitaminiga boy muvozanatli dietani iste’mol qilish va homiladorlikning 20-haftasidan keyin maxsus homiladorlik kremlari, zaytun moyi, bodom yog’i, kakao moyi yoki kunjut yog’i terini namlash uchun har kuni teriga surtilishi kerak.
11- Ultratovush chaqaloqqa zarar keltiradimi?
Homiladorlik paytida chaqaloq va ona uchun 2 o’lchovli (qora va oq) ultratovush, 3 va 4 o’lchovli ultratovush tekshiruvini qo’llashning zarari yo’q va uni xavfsiz bajarish mumkin.
12- Qanchalik tez-tez tekshirilishi kerak?
Har 4 haftada homiladorlikning 32-haftasigacha, 32-36 hafta. Haftalar orasida har 2 haftada va 36-haftadan boshlab tug’ilgunga qadar haftada bir marta tekshiruv o’tkazilishi kerak.
13- Bolaning harakatlari qanday kuzatiladi?
Chaqaloq harakati birinchi marta 18-20 xaftada sezila boshlaydi.Avval tuqqan ayollar 16-haftadan boshlab harakatlarni sezishlari mumkin. Chaqaloq harakatlari chaqaloqning farovonligini ko’rsatadigan eng muhim parametrlardan biridir. Bolada qayg’u yoki muammo yuzaga kelganda, chaqaloq harakatlarida pasayish kuzatiladi. Agar 20-haftadan keyin chaqaloq harakatlarining pasayishi sezilsa, darhol shifokor bilan maslahatlashish kerak.
14- Homiladorlik paytida qancha kilogramm olish kerak?
Butun homiladorlik davrida 11-14 kg vazn ortishi normal hisoblanadi. Homiladorlikning dastlabki 6 oyida oyiga 1 kg, keyingi 3 oyda esa 2 kg ortishi kerak. Ortiqcha vazn ortishi diabet, gipertoniya va normal tug’ilishga to’sqinlik qilish kabi muammolarni keltirib chiqarishi mumkin, etarli darajada vazn ortishi esa kam vaznli chaqaloqlar yoki erta tug’ilishga olib kelishi mumkin.
15- Homiladorlik davrida turmush o’rtog’ining roli qanday?
Homiladorlik ayollarda psixologik va jismoniy o’zgarishlarga olib kelishi mumkin. Hissiy o’zgarishlar, qayg’u, tashvish, asabiylashish, kayfiyat o’zgarishi mumkin.
Erkak har doim tushunishi va qo’llab-quvvatlashi kerak.
Ayniqsa, homiladorlikning dastlabki 3 oyida, hidga sezgirlik tufayli oshxona va ovqat pishirish vazifalarini bajarish kerak. Homiladorlik davrida ayollar homiladorlik bilan bog’liq tadbirlar va tekshiruvlarda ishtirok etishlari kerak. Tug‘ilish va bola parvarishi bo‘yicha kurslar va kitoblarni o‘qib, jarayonning har bir bosqichida faol ishtirok etishi kerak.