Аёлларда бепуштлик сабаблари ва даволаш усуллари

Аёлларда бепуштлик — бу репродуктив тизимнинг ўзига хос ҳолати. Аёлларда бепуштлик деб 12 ой давомида мунтазам ҳимояланмаган жинсий алоқада ҳомила пайдо бўлмаслиги айтилади. 35 ёшдан ошган аёллар учун эса 6 ой ичида ҳомила пайдо бўлмаслиги ҳолати айтилади.

Бепуштлик ҳақида гапирганда, фақат аёл ёки эркак танасининг физиологик муаммолари билан чекланиб бўлмайди. Бугунги кунда ушбу муаммо ижтимоий даражага етди: исталмаган ҳомиладорлик, эрта абортлар ва бошқа омиллар жамиятнинг психологик ҳолатига салбий таъсир кўрсатмоқда. Аммо репродуктив органларнинг муаммолари ёки касалликлари билан боғлиқ бепуштлик энг асосий муаммолардан бири бўлиб қолмоқда.

Аёлларда бепуштлик сабаблари

Аёлнинг ҳомиладор бўла олмаслигининг бир неча сабаблари бор. Агар шерикнинг ёмон унумдорлиги (сперма уруғлантириш қобилияти) ҳақида гап кетмаса, унда мутахассис аввало қуйидаги вариантларга эътибор бериши керак:

• Репродуктив органларнинг генетик ва туғма патологиялари;
• Тос аъзоларининг яллиғланиши;
• Репродуктив тизим функсияларининг табиий равишда йўқ бўлиб кетиши;
• Метаболик мувозанат ва стресснинг кучайиши;
• Гормонал етишмовчилик ва бошқа сабаблар.

Аёлларда бепуштлик турлари

Бепуштликни икки турга ажратиш мумкин:

• бирламчи, бунда аёл ҳомиладор бўла олмаслиги ёки тирик болани умуман туға олмаслиги мумкин;
• иккиламчи — бунда, аввал ҳомиладор бўлганидан сўнг ёки бола туққанидан сўнг такрорий ҳомиладорлик ҳаракатлари муваффақиятсиз тугайди.
• Агар бирон бир сабабга кўра аёлда бачадон найчалари ва ҳатто бачадоннинг ўзи бўлмаса, бепуштлик мутлақ деб ҳисобланади. Бундай патологияга эга аёллар ўзлари болани кўтаролмайдилар. Аммо репродуктив ёрдам берадиган технологиялар, масалан, ЭКО усули (екстракорпорал уруғлантириш) ёки суррогат билан, бундай аёллар биологик табиий болали бўлиш имкониятига эга.
• Нисбий ёки вақтинчалик бепуштлик кўпинча маълум бир пайтда ҳомиладорликка халақит берадиган сабабларга кўра белгиланади. Масалан, ановулятсия — бачадондан қон кетишининг мунтазамлигини сақлаган ҳолда овулятсия йўқлиги билан ажралиб турадиган монофазик ҳайз цикли. Бу турли сабабларга кўра содир бўлади: иқлим ўзгариши, балоғат ёши ёки менопауза. Нисбатан бепуштликни тўғри ёндашув ва ўз вақтида даволаш билан бартараф этиш мумкин.
• 

Бепуштлик сабаблари таснифи

• Эндокрин бепуштликтухумдонлар патологияси (уларнинг сусайиши, тухумдоннинг поликистик синдроми ва бошқалар) ва бошқа эндокрин (гипоталамус, гипофиз, буйрак усти бези, қалқонсимон без) ва эндокрин бўлмаган органлар (жигар, буйраклар ва бошқалар) бузилиши натижаси бўлиши мумкин. Метаболик жараёнларнинг бузилиши ва руҳий стресс ҳам эндокрин бепуштликка олиб келиши мумкин.Ендокрин бепуштликнинг сабаби нима бўлишидан қатъи назар, унинг асосий нуқтаси — овулятсия механизмининг бузилиши (ановулятсия).
• Тубал-перитонеал бепуштликяллиғланиш жараёнлари пайтида бачадон найчаларининг ўтказувчанлиги ёки қисмлари атрофияси билан тавсифланад.
• Бачадоннинг бепуштлигибу бачадоннинг (ембрион бириктирилган ва ҳомила олиб бориладиган орган) патологияси ёки уни йўқлиги. Бачадон патологияси туғма (икки шоҳли бачадон, бачадоннинг иккига бўлиниши ва бошқалар) ва орттирилган бўлиши мумкин. (операциялардан сўнг бачадондаги олиб ташлаш ёки чандиқлар, бачадон миомаси, эндометрит, полипоз, эндометриял гиперплазия ва бошқалар).
• Эндометриоз бепуштлик— бу эндометрийнинг (бачадон деворларининг ички қатлами) бачадон ташқарисида патологик кўпайиши.
• Иммунологик бепуштлик — эркак жинсий ҳужайраларига антикорлар ишлаб чиқариш билан тавсифланади.
• Хромосома аномалиялари— аёлнинг бепушт бўлишига олиб келиши мумкин.
• Психологик бепуштлик —аёлнинг онгли равишда ёки онгсиз равишда фарзанд кўришни истамаслиги натижасида кўрилади. Баъзан бу ҳомиладорлик ва туғилиш қўрқуви. Баъзида бу айнан шу одамдан фарзанд кўришни истамаслик. Баъзида ҳомиладорлик олиб келиши мумкин бўлган ташқи кўринишдаги ўзгаришларга қаршилик ва бошқалар.
• «Келиб чиқиши номаълум бўлган бепуштлик» (идиопатик бепуштлик)— ҳар иккала шерикни ҳар томонлама текширишда бепуштлик сабаблари аниқланмаган тақдирда ўрнатилади. Иккала шериклар ҳам соғлом, аммо ҳомиладорлик бўлмайди. Бундай ҳолат одатий ҳолдир (барча бепушт жуфтларнинг тахминан 5-7%)

Аёлларда бепуштлик диагностикаси

Бепуштликни ўз вақтида аниқлаш учун аёл мунтазам равишда гинекологик текширувдан ўтиши керак. Айниқса, анемия билан кечадиган узоқ муддатли қон кетиш, ҳайз кўриш оралиғининг узайиши, қориннинг пастки қисмида оғриқлар, жисмоний зўриқишдан кейин оғриқлар ва бошқалар каби аломатлар пайдо бўлса.

Аёлларда бепуштликни даволаш

Бепуштликни даволаш уни енгишга, яъни ҳомиладорликнинг бошланишига ва боланинг туғилишига олиб келадиган барча мумкин бўлган усуллардан фойдаланишни англатади.

Бепуштликни даволаш фақат текширувлар ва тестлар натижаларини олгандан сўнг бошланади, бу эса бепуштликка нима сабабларга сабаб бўлганлигини аниқлашга имкон беради. Шундан сўнг, шифокорлар даволаш, физиотерапия ёки беморнинг репродуктив тизими фаолиятини жарроҳлик йўли билан тиклашга қаратилган терапевтик техникани ишлаб чиқадилар.