Еркакларда бепуштлик сабаблари ва даволаш усуллари
Ҳозирги вақтда эркакларда бепуштлик, бепушт оилалар ҳолатларининг 50% га тўғри келади. Шуни таъкидлаш керакки, чорак аср олдин эркаклар фактори атиги 40% ни ташкил этган, яъни эркакларнинг соғлиғи ёмонлашмоқда ва эркакларнинг бепуштлиги кўпаймоқда.
Эркакларда бепуштлик сабаблари:
Идиопатик бепуштлик — 31,1%
Варикаселе — 15,6%
Эндокрин (гипогонадизм) — 8.9%
Юқумли касалликлар (жинсий инфекциялар) — 8,0%
Крипторхизм — 7.8%
Эрексия функсиясининг бузилиши, анормалликлар — 5,9%
Иммунологик омил — 4,5%
Тизимли касалликлар — 3,1%
Сийдик йўли обструксияси — 1,7%
Мояклар саратони — 0,3%
Эркакларда бепуштлик диагностикаси
эркакларда бепуштлик текширувини сперма (еякулятсия) таҳлилидан бошлаш керак; эркакларнинг бепуштлигида лаборатория диагностикаси зарур. Одамларда сперма таҳлили жуда ўзгарувчан. Бунинг сабаби — сперматогенез цикли (йетук сперма шаклланиши ва шаклланиши) 72-74 кун ичида содир бўлади. Ушбу даврда сперматогенезга салбий таъсир кўрсатадиган кўплаб ҳодисалар юз бериши мумкин, масалан, юқори иситма, интоксикатсия ва бир қатор дори-дармонларни қабул қилиш билан яллиғланиш касалликлари.
Ҳар хил ҳиссий ва жисмоний ортиқча юк, чекиш, спиртли ичимликларни истеъмол қилиш ва бошқа кўплаб сабаблар салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Бу салбий ҳаракатлар вақтинчалик бўлиши мумкин. Шунинг учун агар биринчи таҳлил нормал қийматлардан четга чиқадиган бўлса, унда 2 ҳафтадан сўнг таҳлилни қайта топшириш керак. Сперматогенез ҳолатини фақат бир нечта сперма таҳлиллари билан баҳолаш мумкин ва агар таҳлилда меъёрдан четга чиқишлар аниқланса, аммо ҳаракатчан сперматозоидалар топилса, унда эркакларнинг тўлиқ бепуштлиги ҳақида эмас, балки ҳомила эҳтимоли камайганлиги ҳақида гап кетади. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти сперма таҳлилининг нормал кўрсаткичларини ўн йилда бир марта, асосан пастга қараб ўзгартиради.
Эркаклар уруғи нормаси
2010 йилдаги кўрсатмаларга мувофиқ, спермани таҳлил қилишнинг нормал кўрсаткичлари қуйидагилардир:
Ҳажми — 1,5 (1,4 — 1,7)
Сперматозоидларнинг умумий сони — 39 (33 — 46)
(Еякулятсия учун 10 ^ 6)
Сперма контсентратсияси — 15 (12 — 16)
(Мл учун 10 ^ 6)
Умумий ҳаракатчанлик — 40 (38 — 42)
(прогрессив ва прогрессив бўлмаган,%)
Прогрессив ҳаракатчанлик,% — 32 (31 — 34)
Яшовчанлик — 58 (55 — 63)
(тирик сперма,%)
Морфология (нормал шакллар,%) — 4 (3 — 4)
Эркакларда бепуштликни даволаш
Сперматозоидларнинг сифатини ошириш учун эркакларда бепуштликни даволаш кейинги ҳомиладорликнинг бошланиши ёки ЭКО дастурида ҳомиладорлик эҳтимолини ошириш учун зарурдир.
Сперматогенез — бу жуда мураккаб, кетма-кет ва кўп босқичли жараён. У жуда кўп миқдордаги биокимёвий реакцияларни ўз ичига олади ва улар ўз навбатида 200 дан ортиқ генлар томонидан бошқарилади. Ҳар қандай реакциянинг бузилиши ҳар қандай босқичда сперма сифатининг ёмонлашишига олиб келади. Сперматогенезнинг муваффақиятсизлиги сабаби қанча аниқроқ аниқланса, эркаклар бепуштлигини даволаш шунчалик муваффақиятли бўлади.
Сперматогенез — бу организмнинг барча аъзолари ва тизимларининг ишига боғлиқ бўлган жуда сезгир жараён. Сперма сифатсизлигини даволашнинг сабаблари ва усуллари жуда хилма-хил, аммо баъзида фақат соғлиқни сақлаш дастурларини тайинлаш, чекишни ташлаш, спиртли ичимликларни суиистеъмол қилиш ва бошқа ёмон одатлардан воз кечиш кифоя, чунки натижада сперма сифати яхшиланади.
Бироқ, ҳомиладорлик учун фақат даволаниш баъзан етарли эмас ва қўшимча муолажалар талаб этилади. Сперматозоидларнинг сифатини яхшилаш учун сперматозоидларнинг шаклланишининг турли босқичларида ва қўшимча жинсий аъзолар функсияларида таъсир қилувчи дорилар ва препаратлар қўлланилади. Сперма таҳлилида озгина оғишлар бўлса, унда Л-карнитин, антиоксидантлар, витаминлар, из элементлари, ўтлар, гомеопатик дорилардан иборат курсни ўтказиш кифоя.
Сперма таҳлилида сезиларли оғиш бўлса, у ҳолда гормонал дорилар қўшилади ёки масалан, жарроҳлик даволаш каби радикал усуллар таклиф этилади. Даволаш курси бутун сперматогенез давомида давом этиши керак, яъни 2-3 ой ичида, аммо сперма сонининг яхшиланишининг дастлабки белгилари 3-4 ҳафта ўтгач кузатилиши мумкин. Даволанишдан кейин сперма сони сезиларли даражада ўзгармаган бўлса ҳам, шунга қарамай, сперма янада сифатли бўлади.
Сперматогенезнинг бир неча цикллари учун курсдан ўтиш тавсия этилади ва агар ҳомиладорлик бир неча йиллар ичида рўй бермаса, унда репродуктив ёрдам берадиган технологиялар ЭКОга мурожаат қилса бўлади.