Рўза тутиш учун кимлар мос келмайди?

Рўза тутиш учун кимлар мос келмайди?

     Вақти-вақти билан рўза тутиш сабаб бўлиши мумкин бўлган метаболик ўзгаришлар одатда соғлиқ учун фойдалидир. Бироқ, озиқ-овқатсиз узоқ вақт ёки озиқ-овқат истеъмолини қаттиқ назорат қилиш баъзи одамлар учун салбий таъсир кўрсатиши мумкин.

Бир киши учун фойдали бўлган нарса бошқасида фойдали бўлмаслиги мумкин. Вақти-вақти билан рўза тутиш сиз учун тўғри ёки йўқлигини аниқлаш кўпинча синов ва хато билан тугайди, аммо баъзи тоифадаги одамлар рўза тутиш билан умуман тажриба қилмаслиги керак.

Бундан аввал сизда овқатланиш бузилиши бўлган бўлса

Рўза тутишни синаб кўрмоқчи бўлсангиз, танангизга ва унинг реакцияларига диққат билан эътибор беришингиз керак. Вақти-вақти билан рўза тутиш пайтида кўп одамлар бир вақтнинг ўзида калорияларни камайтиришга мойилдирлар.  Афсуски, овқатланишнинг бузилиши доимий бўлган одамлар калорияларни камайтиришга қайтиш учун рўза тутишни бошлашлари мумкин, бу эса релапсга олиб келиши мумкин.

Шунинг учун,  сизда ушбу турдаги бузилишлар тарихи бўлса, лекин сиз ҳали ҳам рўза тутишни синаб кўрмоқчи бўлсангиз, овқатланишни олдиндан режалаштириш ва кундалик ратсионингизнинг умумий калорияларини ҳисоблаш яхшироқдир. Бу сизга ҳатто кичикроқ овқатланиш вақтида ҳам етарли калория олишингизга ёрдам беради.

Болаларда

Рўза тутишнинг таъсири бўйича тадқиқотлар чекланганлиги ва қарама-қарши натижаларни кўрсатганлиги сабабли, ҳозирги тавсиялар болалар ва ўсмирлар учун рўза тутиш тавсия этилмаслигини белгилайди.

Болаларда ёши ва метаболик талабларнинг ортиши туфайли очлик билан боғлиқ муаммолар хавфи юқори бўлиши мумкин. Бу муаммолар чарчоқ, заифлик ва асабийлашишни ўз ичига олиши мумкин. Бундан ташқари, оғир очлик ҳолатида ҳам болаларнинг турли  функтсиялари пасаяди.

Сиз ҳомиладорсиз ёки эмизасиз

Сизда кўнгил айниш кузатилмаётган бўлса ҳам, ҳомиладорлик пайтида сизга керак бўлган барча озиқ моддаларни олиш қийин бўлиши мумкин ва уларни олиш ва кунлик ратсионингизда керакли миқдордаги калория бўлишига ҳаракат қилиш, барчасини бир мартада истеъмол қилиш кунлик овқатланиш учун зарарли бўлиши мумкин.

Худди шу нарса эмизикли аёллар учун ҳам амал қилади. Эмизикли оналарга сут эмизмайдиган оналарга қараганда кунига 300-500 калория кўпроқ керак бўлади. Ушбу калорияларни дийетангизга қўшиш осон бўлмаслиги мумкин, аммо уларнинг барчасини қисқа вақт ичида истеъмол қилиш янада қийинроқ.

Агар сиз ҳомиладор бўлишга ҳаракат қилаётган бўлсангиз

Агар сиз оналикни режалаштирмоқчи бўлсангиз, сиз рўза тутишингиз мумкин. Аммо барчаси сизнинг вазиятингизга боғлиқ.

Мисол учун, 2016 йилда Жоурнал оф Мид-Лифе Ҳеалтҳ журналида чоп этилган тадқиқот шуни кўрсатдики, поликистик тухумдон синдроми бўлган аёллар рўза тутиш натижасида овулятсияда асосий рол ўйнайдиган лутеинлаштирувчи гормоннинг кўпайишини бошдан кечирган. Худди шу тадқиқот бундай ҳолат бўлмаганлар учун рўза тутиш вазн йўқотишига олиб келадиган бўлса, унумдорлик учун фойдали бўлиши мумкинлигини таъкидлади, чунки репродуктив саломатликка таъсир қилиши мумкин.

Бу ҳолатда тўғри стратегия эндокринолог билан маслаҳатлашув бўлади. Бу сизнинг ҳомиладор бўлиш ҳаракатингизга ёрдам бериши ёки тўсқинлик қилиши мумкинми, буни шифокордан билиб олишингзиз мумкин.

Сиз овқат ҳазм қилиш тизими билан боғлиқ муаммоларга дуч келган кекса ёшли инсон бўлсангиз

Агар сиз 65 ёшдан ошган бўлсангиз, рўза тутиш умумий соғлом турмуш тарзи учун жуда яхши эканлигини кўришингиз мумкин, лекин кўпинча овқат ҳазм қилиш тизими билан боғлиқ жиддий муаммолар бўлмаса, бу тўғри бўлади.

Кекса одамлар баъзида ҳид ва таъмни йўқотиш, овқат ҳазм қилиш муаммолари ва очлик белгиларининг йўқлиги сабабли етарли миқдорда озуқа моддалари ва калорияларни олишда қийинчиликларга дуч келишади. Озиқ моддаларни истеъмол қилишни камайтирадиган бошқа омилни қўшиш яхши фикр эмас. Кекса одамлар, айниқса, керакли миқдорда протеин истеъмол қилмайдилар, саркопония, яъни ёшга боғлиқ мушак массасининг йўқолиши хавфи юқори. Бу ҳаракатчанлик, куч ва ҳатто узоқ умр кўриш каби бир қатор тана функтсияларига таъсир қилиши мумкин.

Сиз дори ичсангиз

Рўза тутиш тўғрисида қарор қабул қилишда эътиборга олиш керак бўлган яна бир қийин жиҳат дори воситаларидан фойдаланиш бўлиши мумкин. Ошқозон бузилишининг олдини олиш учун овқат билан бирга қабул қилиниши керак бўлган антибиотиклар, аспирин, яллиғланишга қарши дорилар ёки диабет учун бир нечта дорилар мавжуд. 40-79 ёшдаги одамларнинг тахминан 22 фоизи мунтазам равишда беш ёки ундан ортиқ рецепт бўйича дори-дармонларни қабул қилишади. Уларни истеъмол қилишни овқатланиш билан мувофиқлаштириш қийин бўлиши мумкин.

Рўза пайтида ўзингизни ёмон ҳис қилсангиз

Вақт доираларининг ҳар қандай комбинатсиясини синаб кўришингиздан қатъий назар, рўза тутиш сиз учун фойдали бўлмаслиги мумкин. Вақти-вақти билан рўза тутиш сизни очлик, асабийлашиш, чарчаш ёки бош оғриғига олиб келишини сезсангиз, ундан воз кечганингиз маъқул.

Сизда овқат ҳазм қилиш бузилиши, эътибор ёки консентратсиянинг етишмаслиги, бош айланиши, уйқу муаммоси ёки ташвишланиш каби ножўя таъсирларга дуч келишингиз мумкин. Ва баъзи муаммолар, масалан, асабийлашиш ва диққатни жамлашда муаммолар, одатда танангиз янги парҳезга мослашганда вақтинчалик бўлса-да, соғлигингиз учун бу тўғрими, деб ўйлашингиз керак.

Ҳамма нарсани тўғри бажараётганингизга ишонч ҳосил қилишнинг бир усули – калорияларни ҳисоблаш. Сиз истеъмол қиладиган озиқ-овқат миқдорини камайтирсангиз, бу, айниқса, бошида нохуш оқибатларга олиб келади ва бу сизнинг ортиқча овқатланишни бошлаш хавфини оширади.

Агар калорияларингиз тўғри даражада бўлса, лекин сиз ҳали ҳам ҳаракат қилаётган бўлсангиз, муаммоларни ҳал қилиш йўлини билиш учун рўза тутишни тўхтатинг. Агар улар йўқ бўлиб кетса, бу парҳез сизга мос келмаслигининг белгиси бўлиши мумкин. Ёки сиз рўза тутиш вақтини 12:12 режасига қисқартиришингиз мумкин (12 соат давомида рўза тутинг, кейин 12 соатлик овқатланиш вақт оралиғига эга бўлинг).

Ҳар қандай турмуш тарзи ўзгаришида бўлгани каби, агар сиз рўза тутишни ўйлаётган бўлсангиз, аввал шифокорингиз билан маслаҳатлашинг.

 

Агар сизда диабет бўлса

Қандли диабет билан оғриган одамлар учун рўза тутиш яхши фикр эмасдек туюлиши мумкин, чунки бу қондаги қанд миқдорини тартибга солишни қийинлаштириши мумкин, аммо тадқиқотлар шуни кўрсатадики, бу хатó фикр. Клиник диабет ва эндокринология журналида чоп этилган 2-тоифа диабет билан оғриган одамларда рўза тутишнинг таъсирига оид тадқиқотларнинг 2021 йилдаги шарҳи шуни кўрсатдики, кўпчилик ижобий натижалар, жумладан, очлик тана вазни, глюкоза ва инсулин даражасининг пасайиши қайд этилган. Тадқиқотчиларнинг таъкидлашича, баъзи беморлар ҳатто интервалгача рўза тутиш вақтида инсулин терапиясига бўлган эҳтиёжини камайтиришга муваффақ бўлишди.

1-тоифа диабет билан оғриган одамлар шифокор назорати остида инсулин дозасини созлашлари керак бўлиши мумкин.

Қандли диабетнинг қайси турига эга бўлишингиздан қатъи назар, янги диетани ёки овқатланиш услубини бошлашдан олдин ҳар доим шифокорингиз билан маслаҳатлашинг ва ҳар қандай муаммо ҳақида шифокорга хабар беринг.