Buyrak, siydik yo’llari va pufagidagi toshlar

Shu sababli, ko’plab elektrolitlar siydikda eriydi. Siydik miqdori kamaygan hollarda, bu moddalar o’ta to’yingan bo’lib, oxir-oqibat kristallarga cho’kishni boshlaydi.

Siydikda topilgan oqsil kabi kichik molekulalar bu kristallarning cho’kishi uchun yadrolarni hosil qiladi. Odatda, hosil bo’lgan kristallar siydik bilan chiqariladi. Vaqti-vaqti bilan kuchli kristalli oqim siydikda og’riq va hatto qon ketishiga olib kelishi mumkin. Buni xalq orasida qum quyish ham deyiladi.

Siydik oqimiga to’sqinlik qiladigan buyraklar va siydik yo’llarida tug’ma yoki orttirilgan stenozlar bu kristallarning uzoqroq vaqt davomida chiqarilmasligiga olib keladi va to’plangan siydikda cho’kadi, tosh hosil bo’lishini osonlashtiradi.

Anatomik to’siqlardan tashqari, tosh shakllanishiga yordam beradigan omillarni quyidagicha sanab o’tish mumkin:

1- Kasb, turmush tarzi va geografiya bilan bog’liq omillar:

Issiq muhitda suvsizlanishga olib keladigan ishlarda ishlaydigan odamlarda toshlar ko’proq uchraydi. Bu issiq iqlimi bo’lgan hududlar uchun ham amal qiladi. O’tiradigan hayot kechiradiganlar ham tosh shakllanishi xavfi ostida. Oksalatlarga boy parhez, kaltsiy va D vitaminini ortiqcha iste’mol qilish kabi omillar ham tosh shakllanishiga yordam beradi. Semirib ketish ham xavf omilidir. Ro’za suvsizlanish tufayli tosh hosil bo’lishini osonlashtiradi.

2- Mavjud kasalliklar, qo’llaniladigan dorilar:

Siydikda ba’zi moddalarning ko’p miqdorda chiqarilishiga olib keladigan sistinuriya va birlamchi giperoksaluriya kabi tug’ma kasalliklardan tashqari, giperparatiroidizm, siydik yo’llari infektsiyalari va ba’zi ichak kasalliklari xavfni oshiradi.

3- Erkaklarda himoya moddalarning etishmasligi tufayli kaltsiy oksalat va siydik kislotasi toshlarini rivojlanish xavfi yuqori. Prostata kengayishi tufayli siydik pufagidagi qoldiq siydik infektsiyasi va tosh shakllanishi uchun zamin tayyorlashi mumkin.

4-Genetik omillar

5 — Giyohvand moddalar

a. Ba’zi kimyoterapiya preparatlari
b. Ba’zi steroidlar
c. Tiroid preparatlari
d. Ba’zi diuretiklar
e. antasidlar

Alomatlar:

tosh o’zining joylashishiga va u keltirib chiqaradigan obstruktsiya darajasiga qarab alomatlar beradi. Buyrakdagi obstruktsiyaga olib kelmaydigan mayda toshlar hech qanday alomat keltirmasligi mumkin, ammo buyrak chiqishi yoki yo’lida to’siq bo’lsa, infektsiya borligida kuchli og’riq, ko’ngil aynishi, qusish, titroq va isitma hamroh bo’lishi mumkin. Og’riq erkaklarda moyaklar va skrotumga, ayollarda esa vulva va perineyaga tarqalishi mumkin. Rasmga siyish paytida yonish va tez-tez siyish kabi belgilar ham qo’shilishi mumkin. Quviqdagi toshlar siyishning uzilishi yoki siyish qobiliyatining yo’qligi kabi qo’shimcha belgilarga olib kelishi mumkin.

Toshlarning diagnostikasi:

rentgen nurlari: toshlarning 85% to’g’ridan-to’g’ri plyonkalarda ko’rinadi. Buning uchun ichakni tayyorlash va ichakni evakuatsiya qilish kerak. Ba’zi turdagi toshlar, masalan, siydik kislotasi toshlari, dori-darmonlarsiz bevosita filmlarda ko’rinmaydi. Bundan tashqari, tomir ichiga pyelografiya; Buyrak funktsiyasi darajasi, toshning joylashishi va agar mavjud bo’lsa, obstruktsiya darajasi haqida ma’lumot beradi. Bundan tashqari, tashxis uchun ultratovush va spiral tomografiya ham qo’llanilishi mumkin. Toshlarning metabolik sabablarini o’rganish uchun turli qon va siydik sinovlari o’tkazilishi mumkin. Bu, ayniqsa, tez-tez takrorlanadigan tosh kasalligi bo’lganlar uchun zarurdir. Shunday qilib, takrorlanishning oldini olish uchun choralar ko’rish mumkin.

Davolash:

Diametri 5 mm dan kam bo’lgan toshlar o’tish ehtimoli yuqori bo’lganligi sababli, buyrak funktsiyasi holatiga va unga hamroh bo’lgan anatomik muammolar mavjudligiga qarab, toshning kuzatuv bilan o’tishini kutish mumkin.

-Toshni sindirish usuli: U tanadan tashqaridan zarba toʻlqinini hosil qilish va fokuslangan nuqtada (masalan, buyrakda) toshni sindirish tamoyiliga asoslanadi. Buzilgan bo’laklar o’z-o’zidan tushishi kutilmoqda. U umumiy behushlik ostida ham, behushliksiz ham amalga oshirilishi mumkin. Teri ustida hech qanday kesma amalga oshirilmaydi.

-Xirurgik: toshning shakli joylashishi va hajmiga qarab o’zgaradi.

— Endoskopik jarrohlik

— Perkutan jarrohlik

-Ochiq jarrohlik deb guruhlash mumkin.

-Endoskopik jarrohlik: Bu endoskoplar deb ataladigan, ingichka, yorug’likli, asboblarni sindirish yoki ularni to’g’ridan-to’g’ri turli xil yordamchi vositalar bilan ushlash orqali o’tkazish mumkin bo’lgan, durbinga o’xshash optik asboblar yordamida siydik yo’llarida toshlarni olib tashlash jarayonidir. asboblar. Terida hech qanday kesma yo’q. Buyrak, siydik pufagi, siydik pufagi, siydik yo’llarining har qanday qismida qo’llanilishi mumkin. Anesteziya talab qilinadi.

-Terkutan jarrohlik: Buyrakdagi toshlar uchun bemorning orqa tomonidan buyrak ichiga kiritiladigan qalam o’lchamdagi qalin qobiq orqali endoskoplar yordamida toshlarni sindirish yoki sindirmasdan olib tashlash jarayonidir. Buyrak to’qimalariga ochiq jarrohlikdan ko’ra kamroq zarar etkazadi. Teri kesmasi 1 sm bo’lib, behushlik talab etiladi.

-Ochiq Jarrohlik: Bu toshning joylashishiga qarab terida kesma qilish, tana qatlamlarini kesish, kerakli organni (buyrak, siydik pufagi) ko’rish orqali toshlarni olib tashlash jarayonidir. Anesteziya talab qilinadi. Teri kesmasi 7-8 sm dan 15-25 sm gacha bo’lishi mumkin. Har bir usulning muvaffaqiyati toshning o’lchamiga, uning joylashishiga, qattiqligiga va oldingi operatsiya qilinganligiga qarab farq qiladi.

Prof. Dr. Halim Hattat Hattat kasalxonasi, Cerrahpasha tibbiyot fakulteti
urologiya bo’limi boshlig’i .
Andrologiya kafedrasi mudiri