Nima uchun ayollar uzoq umr ko’rishadi?
ayollar o‘rtacha erkaklarnikidan ko‘proq umr ko‘rishini hamma biladi. Ma’lum bo’lmagan narsa shundaki, bu ko’plab sutemizuvchilar turlariga tegishli. Ispaniyaning Valensiya universitetida Xose Vina va uning biokimyogarlari jamoasi urg‘ochilarning uzoq umr ko‘rishining fiziologik sabablarini ochib bergan ko‘rinadi.
Har bir hayvon hujayrasida joylashgan mitoxondriya deb ataladigan kichik organellalarda kislorod oziq-ovqat mahsulotlari bilan reaksiyaga kirishib energiya ishlab chiqaradi. Juda oz sonli hayvonlardan tashqari hayvonlar kislorodsiz yashay olmaydi; Ammo, afsuski, kislorod oksidlovchi deb ataladigan birikmalarni ham hosil qiladi. Ushbu birikmalar
hayot uchun zarur bo’lgan boshqa molekulalarni ulardan elektronlarni olib tashlash orqali neytrallashtiradi.
Hayvon hujayralari ko’pchilik oksidlovchi moddalarni zararsizlantiradigan antioksidantlar ishlab chiqaradigan bo’lsa-da;
Ammo omon qolgan oksidlovchilar, ayniqsa«erkin radikallar» deb ataladigan juda reaktivlar DNKga zarar etkazadi. Keng tarqalgan nazariya shundan iboratki, qarish erkin radikallar keltirib chiqaradigan zararning umrbod to’planishi natijasidir. Rahbarlardan biri vodorod periksdir (H2O2). Bu molekula eng zararli erkin radikallar tomonidan ishlab chiqariladi va ularga aylanishi mumkin. Shuning uchun vodorod periksning mavjudligi yaxshi belgi emas.
Vina va uning hamkasblari yaqinda ayol mitoxondriyalaridagi vodorod periks miqdori erkaklarnikidan yarmiga teng ekanligini aniqladilar. Shuningdek, ular ushbu salomatlik uchun foydali holat ayol gormonlari (masalan, estradiol kabi estrogenlar) tufayli yuzaga kelishini ko’rsatdilar. Estradiol hujayra membranasidagi retseptor bilan bog’lanadi va genlarni faollashtiradigan va oxir-oqibat ko’proq antioksidantlarni ishlab chiqarishga olib keladigan bir qator hujayra reaktsiyalarini qo’zg’atadi.
Xo’sh, erkaklar nima qilishlari kerak?
Estradiol tabletkalarini yutish yaxshi yo’l emasligi aniq, chunki estrogen erkaklarda feminizatsiyaga olib kelishi mumkin. Biroq, Vina va uning hamkasblari estrogenlarga o’xshash ba’zi o’simlik birikmalarini tekshirdilar. Soya fasulyasida topilgan bunday birikmalardan biri izolyatsiya qilingan inson hujayralarida vodorod periksni kamaytirishi ko’rsatilgan. Tadqiqotchilar tez orada bu birikmalarni odamlarda sinab ko‘rishni boshlashlari kutilmoqda.
